Powiat błoński
powiat | |
1869–1948 | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Data powstania |
29 września 1869 |
Data likwidacji |
12 marca 1948 |
Siedziba | |
Powierzchnia |
1074 km² |
Populacja (1946) • liczba ludności |
|
• gęstość |
129 os./km² |
Powiat błoński – powiat istniejący w latach 1869–1948 na terenie obecnego województwa mazowieckiego. Jego ośrodkiem administracyjnym był Grodzisk Mazowiecki. W 1948 powiat przemianowano na powiat grodziskomazowiecki (grodziski). W 1952 powiat grodziski otrzymał nowe granice (m.in miasto Błonie przeniesiono do powiatu pruszkowskiego) i o takim kształcie przetrwał do 1975.
Powstanie powiatu
[edytuj | edytuj kod]Powiat błoński powstał 29 września 1869 w guberni warszawskiej Królestwa Polskiego z obszaru zniesionego powiatu grodziskiego[1][2]. W chwili utworzenia obejmował:
- 5 miast – Błonie, Grodzisk, Mszczonów, Nadarzyn i Wiskitki;
- 12 gmin wiejskich – Guzów, Helenów, Kaski, Młochów, Pass, Piekary, Radziejowice, Radzików, Skuły, Wólka Grodziska i Żyrardów.
13 października 1870 zniesiono miasta Grodzisk, Nadarzyn i Wiskitki zamieniając je w osady miejskie. Grodzisk włączono do gminy Wólka Grodziska, którą przekształcono w gminę Grodzisk, Nadarzyn włączono do gminy Młochów, natomiast w Wiskitkach utworzono nową gminę wiejską Wiskitki[3]
I wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]10 grudnia 1916 utworzono miasto Żyrardów z części obszaru wiejskiej gminy Żyrardów[4][5].
II RP
[edytuj | edytuj kod]Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę powiat błoński wszedł w skład województwa warszawskiego.
14 października 1919 utworzono gminę Letnisko-Milanówek z części obszaru gminy Grodzisk (miejscowości letnicze Milanówek-Las Górny i Milanówek-Las) i Helenów (Czubin A, Grudów B i Saturnów A/B)[6].
11 marca 1924 część gminy Żyrardów włączono do miasta Żyrardowa[7].
1 lipca 1924 do gminy Letnisko-Milanówek przyłączono część obszaru gminy Grodzisk (dobra ziemskie Kierz B oraz nieruchomość ziemską o nazwie Willa Własna)[8].
1 stycznia 1927 utworzono gminę Letnisko-Brwinów z części obszaru gminy Helenów: wsie Brwinów i Brwinów-Kolonia, folwarki Brwinów, Brwinów Ogrody Słowackiego, Zatrudy i Kępina, cegielnia Leonów oraz parcele (wille) Brwinów Willa, Iglica, Brwinów-Ogrody, Marynin, Borki Węgrzynek, Pszczelin, Janówek B.b. Gutulin i Murawinek[9].
1 kwietnia 1939 utworzono nową wiejską gminę Żyrardów-Wiskitki z obszarów zniesionych gmin gminy Wiskitki i gminą Żyrardów, włączając do niej także gromadę Łubno z gminy Guzów. Siedzibę gminy ustanowiono w mieście Żyrardowie[10].
II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]Od 27 października 1939 omawiany obszar należał administracyjnie do dystryktu warszawskiego Generalnego Gubernatorstwa. Przeprowadzono nowe zmiany administracyjne, przyłączając powiat błoński do Landkreis Sochaczew w dystrykcie warszawskim,
PRL
[edytuj | edytuj kod]Po wojnie ponownie powstał powiat błoński w województwie warszawskim w granicach przedwojennych.
12 marca 1948 powiat błoński zniesiono, przekształcając go w powiat grodziskomazowiecki[11].
Podział administracyjny 1.IV.1932[12]
[edytuj | edytuj kod]Gmina | Typ | Siedziba | Pow. km² | Ludność 1921 | Ludność 1931 | Powiat | Województwo |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Błonie | M | Błonie | 16,3 | 5337 | 7642 | błoński | warszawskie |
Grodzisk Maz. | M | Grodzisk Maz. | 13,4 | 11254 | 15678 | błoński | warszawskie |
Mszczonów | M | Mszczonów | 15,2 | 5014 | 5523 | błoński | warszawskie |
Żyrardów | M | Żyrardów | 7,1 | 21336 | 25081 | błoński | warszawskie |
Grodzisk | w | Grodzisk Maz. | 92,9 | 6231 | 8674 | błoński | warszawskie |
Guzów | w | Miedniewice | 85,2 | 5158 | 6057 | błoński | warszawskie |
Helenów | w | Brwinów | 80,5 | 5390 | 7606 | błoński | warszawskie |
Kaski | w | Baranów | 87,2 | 7064 | 7772 | błoński | warszawskie |
Letnisko Brwinów | w | Brwinów | 9,8 | 2658 | 5535 | błoński | warszawskie |
Letnisko Milanówek | w | Milanówek | 4,5 | 2193 | 4708 | błoński | warszawskie |
Młochów | w | Nadarzyn | 132,8 | 7486 | 9612 | błoński | warszawskie |
Pass | w | Błonie | 93,4 | 5020 | 5606 | błoński | warszawskie |
Piekary | w | Piekary | 95,5 | 5276 | 5292 | błoński | warszawskie |
Radziejowice | w | Mszczonów | 93,8 | 6190 | 6301 | błoński | warszawskie |
Radzików | w | Błonie | 91,8 | 8603 | 10090 | błoński | warszawskie |
Skuły | w | Bartoszówka | 90,9 | 5433 | 5489 | błoński | warszawskie |
Wiskitki | w | Wiskitki | 8,6 | 2785 | 2994 | błoński | warszawskie |
Żyrardów | w | Żyrardów | 55,5 | 3166 | 3902 | błoński | warszawskie |
Starostowie
[edytuj | edytuj kod]- Czesław Gayzler (–1936)[13]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Uchwała Komitetu do Spraw Królestwa Polskiego z 17 (29) września 1869 r.
- ↑ Maria Nietyksza: Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim, 1865–1914, PWN 1985, ISBN 83-01-05951-6
- ↑ Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870, ogłoszone 1 (13) października 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, str. 369)
- ↑ Urząd miasta Żyrardów – Historia.
- ↑ Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, wydanie czwarte, uzupełnione (ISBN 83-01-12677-9)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 14 października 1919 r. w sprawie utworzenia gminy Letnisko-Milanówek (Dz. Urz. MSW z 1919 r. Nr 50, poz. 725)
- ↑ Dz.U. z 1924 r. nr 22, poz. 236
- ↑ Dz.U. z 1924 r. nr 60, poz. 605
- ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 37, poz. 329
- ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 18, poz. 121
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 12, poz. 97
- ↑ Skorowidz gmin Rzeczypospolitej Polskiej: Ludność i budynki na podstawie tymczasowych wyników Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 9.XII.1931 r. oraz powierzchnia ogólna i użytki rolne : Cz. 1, Województwa centralne i wschodnie
- ↑ Nowy starosta włocławski. „Głos Mazowiecki”, s. 2, Nr 42 z 20 lutego 1936.